Prace w komisjach senackich – 24 października 2022 roku - podsumowanie

Komisje: Nadzwyczajna do spraw Klimatu, Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Środowiska debatowały na temat kryzysu ekonomicznego w branży wodociągowo-kanalizacyjnej, który stanowi zagrożenie dla ciągłości i jakości dostaw wody pitnej. Uczestnicy posiedzenia wskazywali na pogarszającą się sytuację przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych i pilną potrzebę zrewidowania obecnie obowiązujących taryf, zwłaszcza w kontekście drastycznej zmiany warunków ekonomicznych, m.in. radykalnego wzrostu kosztów gazu i energii elektrycznej, czy galopującej inflacji. Chodzi o skrócenie obecnie obowiązującej 3-letniej taryfy za wodę i ścieki z uwagi na zmianę warunków ekonomicznych. W wypadku braku podniesienia taryf przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne  w pierwszej kolejności ograniczą wydatki inwestycyjne, co może prowadzić do pogorszenia jakości wody pitnej. Wskazywano też kluczowy wpływ na funkcjonowanie tych przedsiębiorstw ma Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, podległe administracji państwowej. Niestety, współpraca z Wodami Polskimi pozostawia wiele do życzenia. Uczestnicy posiedzenia nie zgodzili się też z przerzucaniem kosztów związanych z gospodarką wodną i kanalizacyjną na samorządy.

Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej zadecydowała, że nie podejmie inicjatywy ustawodawczej uzupełniającej regulacje ustaw samorządowych w celu zagwarantowania prawa mieszkańców do kontaktów z radnymi, poprzez wprowadzenie w nich możliwości pociągnięcia radnych do odpowiedzialności analogicznej, jak poselska i senatorska odpowiedzialność regulaminowa. W piśmie z 4 września br. Rzecznik Praw Obywatelskich poprosił o rozważenie tego problemu,  w ślad za pismem  Fundacji Miasto Obywatelskie Lubartów zwracającym uwagę na zdarzające się przypadki niewykonywania przez radnych obowiązków w zakresie utrzymywania więzi z mieszkańcami i ich organizacjami oraz brak możliwości egzekwowania wywiązywania się przez radnych z tych obowiązków. Jak powiedział przewodniczący komisji senator Zygmunt Frankiewicz, tworzenie takich przepisów byłoby „nadregulacją”, a komisja wielokrotnie przeciwstawiała się nadmiarowi biurokracji.

Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej będzie rekomendowała Senatowi wprowadzenie 7 poprawek legislacyjnych, redakcyjnych i doprecyzowujących do ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparcie niektórych odbiorców w 2023 roku.

Ustawa będzie rozpatrywana na najbliższym posiedzeniu Senatu rozpoczynającym się 26 bm. Sprawozdawcą komisji będzie senator Janusz Pęcherz.

Przewodniczący Komisji, senator Zygmunt Frankiewicz zaapelował, by poprawki merytoryczne senatorowie przedstawili w trakcie posiedzenia w związku z tym, iż komisja miała mało czasu na procedowanie tej ustawy przed posiedzeniem Senatu. Zaproponował, by senatorowie przesłali wcześniej te poprawki do Biura Legislacyjnego, co ułatwi pracę nad nimi.

Obecni na posiedzeniu przedstawiciele Związku Miast Polskich oraz Związku Powiatów Polskich zgłaszali postulat, by cena  maksymalna energii dla jednostek samorządu terytorialnego za MWh wynosiła 785 zł brutto z podatkiem VAT i akcyzą. Podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anna Łukaszewska-Trzeciakowska poinformowała, że we wtorek, 25 bm. zbiera się Komisja Wspólna Rządu i Samorządu i zaproponowała, by na tym forum poruszyć tę kwestię. Zaznaczyła, że będzie to przed posiedzeniem Senatu i jeśli będą nowe uzgodnienia w tej sprawie, będzie czas na wprowadzenie zmian.

Samorządowcy wskazywali, że jeżeli nie będzie korekt w tej ustawie, to cena brutto dla indywidualnego odbiorcy za MWh wyniesie – 845 zł, dla przedsiębiorcy, który może odliczyć VAT -  785 zł, a dla jednostek samorządu terytorialnego – 966 zł.

Samorządowcy proponowali również wskazać w ustawie enumeratywnie niektóre zadania JST, które byłyby objęte ceną maksymalną. Chodziło m.in. o kwestię utrzymania obiektów publicznych, targowisk czy cmentarzy. Przedstawiciel Związku Miast Polskich proponował ponadto, aby do ustawy jako beneficjenta nowych rozwiązań wpisać również związek metropolitalny.

Wiceminister Anna Łukaszewska-Trzeciakowska wskazała, że większość takich zadań samorządów jest objęta ustawą - w tym utrzymanie obiektów publicznych. Sprawa cmentarzy będzie według wiceminister wymagała dodatkowych analiz.

Senator Janusz Pęcherz pytał o ewentualne problemy interpretacyjne dotyczące objęcia maksymalnymi cenami podmiotów zajmujących się gospodarką odpadową.

Według wiceminister maksymalne ceny mają dotyczyć także podmiotów świadczących usługi na rzecz JST w związku z zagospodarowywaniem odpadów komunalnych.

Wiceminister Anna Łukaszewska-Trzeciakowska podkreśliła, że ustawa jest odpowiedzią rządu na wojnę energetyczną. Tym razem maksymalne ceny energii przewidziane zostały dla gospodarstw domowych, jednostek samorządu terytorialnego oraz mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Zgodnie z nowymi przepisami dla gospodarstw domowych cena wyniesie 693 zł za MWh, a dla samorządów i sektora MŚP - 785 zł za MWh.

Zgodnie z ustawą w rozliczeniach z odbiorcami użyteczności publicznej i firmami będzie stosowana cena maksymalna na poziomie 785 zł za MWh w odniesieniu do zużycia od 1 grudnia 2022 do 31 grudnia 2023 r. Jeśli umowa sprzedaży prądu została zawarta po 23 lutego br., wówczas w okresie od dnia zawarcia umowy do 30 listopada br. również ma być stosowana cena maksymalna.

W przypadku gospodarstw domowych cena maksymalna ma być na poziomie 693 zł za MWh. Będzie obowiązywać po przekroczeniu rocznych limitów zużycia: 2 MWh – dla gospodarstw domowych; 2,6 MWh – dla rodzin z osobą z niepełnosprawnością; 3 MWh – dla rolników i posiadaczy Karty Dużej Rodziny.

Sprzedawcom energii będą przysługiwały rekompensaty za stosowanie w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi maksymalnych cen.

Tego samego dnia Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej rozpatrzyła ustawę o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe i zaproponowała do niej 10 poprawek o charakterze legislacyjnym, doprecyzowującym i uszczegółowiającym, w celu zapobieżenia powstawaniu wątpliwości interpretacyjnych. Senatorowie zmienili m.in. tytuł ustawy na ustawę o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych, uznając, że został on sformułowany w sposób niezgodny z zasadami techniki prawodawczej. Nie informuje on bowiem w sposób adekwatny o treści ustawy. Gospodarstwo domowe nie może zaś być stroną umowy sprzedaży paliwa stałego, gdyż nie posiada zdolności do czynności prawnych, a zakupu dokonuje osoba fizyczna w gospodarstwie domowym, z przeznaczeniem dla tego gospodarstwa.

Podczas dyskusji senatorowie zapowiedzieli przedstawienie kolejnych poprawek na posiedzeniu plenarnym Izby. Potrzebę wprowadzenia zmian sygnalizowali też przedstawiciele Związku Powiatów Polskich i Związku Miast Polskich. Dotyczyły one m.in. zagwarantowania 100 km odległości od siedziby gmin do punktów odbioru węgla, zawarcia w statutach jednostek organizacyjnych samorządu handlu paliwem stałym, skreślenia art. 15, czy wykreślenia zapisów o zwolnieniu wniosków o zakup preferencyjny węgla z opłaty skarbowej.

Krytyczną opinię o ustawie przedstawił przewodniczący komisji samorządu terytorialnego senator Zygmunt Frankiewicz. Według niego ta ustawa dotyczy nie tylko preferencyjnej ceny węgla, ale także jego reglamentacji. Gminy, zdaniem senatora, powinny zajmować się natomiast wyłącznie sprawami administracyjnymi a nie sprzedażą. Kluczowym problemem jest też jakość węgla. W ocenie senatora ustawa rodzi szereg problemów technicznych, z których będą powstawać kolejne. Jak mówił, nie rozumie konstrukcji tej ustawy i uznaje ją za kontrproduktywną, rodzącą chaos.

Przedstawiciele Związku Powiatów Polskich wskazywali natomiast, że gmina nie powinna móc w drodze uchwały ustalać preferencji przy zakupie węgla. W ustawie zapisano, że gmina może wskazać, kto ma prawo pierwszeństwo przy zakupie węgla. Wskazywano także, że samorząd powinien mieć prawo scedować kwestię dystrybucji węgla na jeden lub więcej składów węgla czy innych im podobnych podmiotów prywatnych, a wówczas gminy nie powinny występować w roli kupującego.

Ustawa, skierowana przez Radę Ministrów do parlamentu w trybie pilnym zakłada, że gminy, spółki gminne i związki gminne będą mogły kupować węgiel od importerów po 1,5 tys. zł za tonę, by następnie sprzedawać go mieszkańcom po nie więcej niż 2 tys. zł za tonę. Węgiel samorządom po cenach preferencyjnych będą sprzedawać PGE Paliwa i Węglokoks. Uprawniona osoba w gospodarstwie domowym będzie mogła kupić po preferencyjnej cenie 1,5 t węgla w tym roku i kolejne 1,5 t po 1 stycznia 2023 r. Aby dokonać takiego zakupu, mieszkańcy, uprawnieni do dodatku węglowego, muszą złożyć do gminy wniosek o zakup preferencyjny. Gmina będzie mogła dystrybuować węgiel poprzez własne jednostki organizacyjne, wybrane spółki, np. komunalne, umowę ze składem węgla czy z inną gminą. Gminy, które kupiły węgiel do sprzedaży przed wejściem w życie tych przepisów, będą mogły wnosić o zwrot różnicy w cenie. Spółki komunalne i gminy podejmujące się sprzedaży węgla po preferencyjnej cenie będą zwolnione z podatku akcyzowego od tych transakcji. Ustawa umożliwia ponadto wypłatę dodatku węglowego każdemu z gospodarstw domowych pod tym samym adresem, jeśli każde z nich ogrzewa się oddzielnym źródłem ciepła, zgłoszonym do centralnej ewidencji emisyjności budynków, i złoży deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.