Na posiedzeniu Senackiego Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju omówiono raport FIDH o finansach publicznych w Polsce

Raport pt. „Rządy prawa, nie pieniądza: Jak polski rząd wykorzystuje środki publiczne i fundusze unijne do niszczenia praworządności” dotyczy mechanizmu wydatkowania funduszy UE i jego wpływu na stan praworządności w Polsce. Elena Crespi dyrektor programowa na Europę FIDH wyraziła nadzieję, że zostanie on przyjęty jako drogowskaz na przyszłość. Wyjaśniła, że to program pilotażowy, którego celem jest wykazanie związków między degradacją rządów prawa a wykorzystaniem funduszy publicznych i unijnych.

Raport przygotowany wspólnie z polskimi organizacjami pozarządowymi i dziennikarzami śledczymi wykazał powiązania między degradacją praworządności a zniszczeniem mechanizmów bezpieczeństwa kontrolujących wydatkowanie funduszy publicznych i unijnych w Polsce – mówiła Eliza Rutynowska szefowa programu federacji, członkini zespołu badawczego. Raport wykazał, że polskie instytucje i mechanizmy zapobiegania nadużyciom zostały sparaliżowane. Jako przykład wskazała połączenie funkcji Prokuratora Generalnego i ministra sprawiedliwości. Interwencje podejmowane w różnych sprawach ujawniają mechanizm uzależnienia prokuratury od władzy politycznej. Mówiła, że nie jest pewna w Polsce bezstronność procesu. Z raportu wynika m.in., że prawo do skutecznego egzekwowania prawa jest nadwerężone. W raporcie wskazuje się, że  instytucje powołane do kontroli finansów publicznych, takie jak Centralne Biuro Antykorupcyjne  często łączone są z polityką, Najwyższa Izba Kontroli ma ograniczane uprawnienia, ma zaniżany budżet itd. Dopełnieniem tego jest odmowa współpracy polskiej prokuratury z prokuraturą europejską i niepewna współpraca z Europejską Agencją Antykorupcyjną. Zdaniem Elizy Rutynowskiej w efekcie brakuje skutecznych zabezpieczeń chroniących środki publiczne przed nadużyciami.

E. Rutynowska podkreśliła, że na podstawie raportu eksperci wzywają Polskę do przywrócenia niezależnego sądownictwa, niezależnej Krajowej Rady Sądownictwa, niezależnej prokuratury, do przystąpienia Polski do prokuratury europejskiej, do wypełnienia kamieni milowych tak, by Polska mogła się rozwijać we wspólnocie demokratycznych państw. Tą, jej zdaniem drogowskaz, co zrobić, by ratować polska demokrację, w tym przejrzystość finansów publicznych.

Dr Sławomir Dudek, prezes  Instytutu Finansów Publicznych, który pracował nad raportem podkreślił, że ten raport jest o tym, że w mętnej wodzie nieprzejrzystych finansów publicznych rozwijają się mechanizmy korupcjogenne. „Łatwe, nieprzejrzyste pieniądze służą niszczeniu praworządności” – powiedział. Raport pokazuje mechanizmy nieprzejrzystości finansów publicznych i korupcji politycznej, pokazuje jak Ministerstwo Finansów zamiast dbać o finanse publiczne wymyśla system omijania ustawy budżetowej i demokratycznej kontroli nad wydatkami publicznymi.

Zdaniem dr. Dudka pieniądze publiczne wydawane w mętnej wodzie nieprzejrzystych procedur bez kontroli, bez nadzoru służą do umacniania autorytarnej władzy i układowi, który służy niszczeniu praworządności. Bez łatwych pieniędzy trudniej byłoby niszczyć praworządność. Wskazał, że te same instytucje, które wydają środki krajowe, te same wydają środki unijne. Według niego napływ środków europejskich daje większą przestrzeń do wydawania środków publicznych. Mówił, że w Polsce  z budżetu wyprowadzono do budżetu równoległego gigantyczne środki, które są wyjęte spod kontroli demokratycznej, spod ustawy budżetowej. Apelował o przejrzystość finansów publicznych i dostępność danych budżetowych.

„Wasz raport umożliwi nam wyciąganie wniosków i eliminację złych praktyk w przyszłości” – powiedział przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Krzysztof Kwiatkowski. Jego zdaniem funkcjonowanie niezależnych od władzy organów kontroli jest mechanizmem zabezpieczającym finanse publiczne. Senator Kwiatkowski mówił o niszczeniu niezależnych instytucji w ostatnich 8 latach, wskazując na zmniejszanie ich budżetu. Jako przykład ograniczania działalności organów kontroli podał utrudnianie pracy kontrolerom Najwyższej Izby Kontroli.