61. posiedzenie Senatu – zapowiedź

Podczas 61. posiedzenia Izba rozpatrzy 14 ustaw.

Ustawa o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) wdraża unijne regulacje ograniczające stosowanie jednorazowego plastiku i wycofujące ze sprzedaży niektóre wyroby z tworzyw sztucznych. Nowela wprowadza m.in. zachęty ekonomiczne, które mają ograniczyć używanie produktów z tworzyw sztucznych, np. kubków na napoje z pokrywkami i wieczkami i pojemników na żywność do bezpośredniego spożycia. Zostanie zakazane używanie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w załączniku do dyrektywy UE i wyrobów z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych. Dotyczy patyczków higienicznych, sztućców (widelce, noże, łyżki, pałeczki), talerzy, słomek i mieszadełek do napojów, patyczków do balonów, pojemników na żywność i kubków na napoje wykonane z polistyrenu ekspandowanego. Nowelizacja ustanawia również opłatę (maksymalnie 1 zł) za niektóre produkty jednorazowe, które będą wydawane klientom, np. opakowania, w których serwowane są napoje czy żywność. W noweli znalazły się ponadto przepisy odnoszące się do ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych, co pozwoli na sprzedaż niesprzedanego węgla wszystkim obywatelom, w tym także mieszkającym w innych gminach, którym przysługuje dodatek węglowy. Gdy gminie albo innemu podmiotowi pozostanie niesprzedany węgiel, będą mogli ogłosić – nie wcześniej niż 1 maja 2023 r. – sprzedaż końcową tego paliwa, która będzie mogła trwać najpóźniej do 31 lipca 2023 r.

Ustawa o aplikacji mObywatel (projekt rządowy) umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego i innym pomiotom udostępnianie w aplikacji mObywatel lokalnych dokumentów, np. karty mieszkańca miasta, kart członkowskich, np. klubu seniora czy sportowego. Możliwe będzie także płacenie on-line za usługi administracyjne, czyli np. za wydanie dokumentów, wniosków, czy też uiszczanie opłat skarbowych. Będą w niej dostępne także usługi e-Urzędu Skarbowego. W przyszłości aplikacja mObywatel będzie m.in. wysyłała powiadomienia o otrzymaniu zwrotu podatku, dofinansowaniu z gminy czy decyzji o przyjęciu dziecka do przedszkola, o zbliżającym się terminie ważności dokumentów, takich jak dowód osobisty czy paszport. Od 1 września 2023 r. banki mają respektować dowód osobisty w aplikacji mObywatel. Będzie ona zintegrowana z Centralną Ewidencją i Informacją o Działalności Gospodarczej (CEIDG), Krajowym Rejestrem Sądowym (KRS), Rejestrem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Rejestrem Komorników i Notariuszy.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje przepisy do unijnej dyrektywy, która nadaje organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnienia do skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewniania należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego w UE dzięki ustanowieniu minimalnego zakresu uprawnień organów krajowych. Nowela wprowadza nowe przepisy dotyczące Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które przewidują m.in. 5-letnią kadencję prezesa UOKiK i określają przesłanki, powodujące odwołanie go przez premiera przed końcem kadencji (m.in. skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; pozbawienie praw publicznych; złożenie rezygnacji; utrata obywatelstwa polskiego; choroba stwierdzona orzeczeniem lekarskim lub inna przeszkoda trwale uniemożliwiająca wykonywanie zadań). Prezes UOKiK może zostać ponownie powołany tylko raz. Ustawa umożliwia ponadto nakładanie kar na związki przedsiębiorców. Zmienia także sposób ustalania kary za naruszenie prawa konkurencji, zastępując jej maksymalny wymiar kwotowy procentem obrotu (kara pieniężna nie większa niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Ponadto ma być możliwe w przypadku, gdy Na przedsiębiorcę, który – choćby nieumyślnie – nie wykonuje decyzji prezesa UOKiK, może zostać nałożona kara pieniężna. Dla wyegzekwowania od przedsiębiorców wykonania nałożonych na nich obowiązków prezes UOKiK będzie mógł nałożyć na nich okresową karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 5% dziennego średniego obrotu przedsiębiorcy, osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary za każdy dzień opóźnienia. Prezes UOKiK będzie mógł ponadto stosować środki ingerujące w strukturę przedsiębiorcy lub przedsiębiorców (tzw. środki strukturalne), ale jedynie w wyjątkowych okolicznościach, tj. gdy inne środki mogłyby okazać się nieskuteczne, lub też byłyby równie skuteczne, lecz bardziej uciążliwe dla przedsiębiorcy.

Ustawa o zmianie ustawy o referendum lokalnym (projekt poselski) zmienia zasady organizowania i przeprowadzania referendum lokalnego, m.in. obniża próg ważności referendum z 30 na 15% uprawnionych do głosowania. Referendum o odwołanie władz wykonawczych pochodzących z wyborów bezpośrednich, np. prezydenta miasta lub burmistrza, będzie ważne, jeśli liczba wyborców, którzy wzięli w nim udział, to przynajmniej 3/5 liczby głosów oddanych w wyborach na odwoływany organ. Referendum będzie można przeprowadzać 2 razy w czasie trwania kadencji danego organu, po raz pierwszy – nie wcześniej niż na 18 miesięcy i nie później niż na 24 miesiące od początku jego kadencji; po raz drugi – nie wcześniej niż na 12 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji tego organu. Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania do referendum w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego i odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Nowela zmniejsza o połowę liczbę obywateli niezbędnych do zainicjowania referendum: 5% – gminy i powiaty, 2,5% – województwa. Inicjatorzy referendum będą mieć 6 miesięcy na zebranie podpisów mieszkańców je popierających. Wydłuża też terminy: na zaskarżenie do sądu administracyjnego uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego odrzucającej wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum; na usunięcie braków formalnych wniosku o referendum; na złożenie do sądu administracyjnego skargi na postanowienie komisarza wyborczego odrzucającego wniosek o przeprowadzenie referendum; na wniesienie skargi kasacyjnej. Umożliwia również utrwalanie pracy komisji wyborczej za pomocą aparatów fotograficznych i kamer oraz zwiększa do 3 liczbę mężów zaufania wyznaczanych do pracy w komisji wyborczej. Zgodnie z nowelą przedmiotem referendum lokalnego będą mogły być także sprawy dotyczące społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę samorządową.

Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta (projekt rządowy) wprowadza obowiązkową autoryzację dla podmiotów leczniczych, udzielających świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Autoryzację – potwierdzenie spełnienia warunków odnośnie do miejsca udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, personelu medycznego, wyposażenia w sprzęt i aparaturę medyczną – ma wydawać na 5 lat prezes NFZ. Oznacza to likwidację zadań Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w zakresie akredytacji. Ustawa wprowadza też obligatoryjny od 2025 r. wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem, czyli monitorowania tzw. zdarzeń niepożądanych. Podmioty wykonujące działalność leczniczą, np. szpitale, będą miały obowiązek monitorowania zdarzeń niepożądanych, ich identyfikowania, zgłaszania i rejestrowania oraz analizowania przyczyn. Ustawa przewiduje ponadto mechanizmy ochrony personelu medycznego w związku ze zgłoszeniem zdarzenia niepożądanego, co ma zachęcać do ujawniania możliwie jak największej liczby zdarzeń niepożądanych, bez obawy o ewentualne sankcje i działania represyjne z tym związane. Personel zgłaszający zdarzenie niepożądane nie powinien być zatem narażony, z określonymi wyjątkami, na takie niekorzystne dla niego działania jak rozwiązanie umowy czy niekorzystna zmiana warunków pracy i płacy. Sąd będzie mógł zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do osób, które zgłoszą zdarzenie niepożądane, zanim organ powołany do ścigania przestępstw dowiedział się o przestępstwie. Ochronie nie będzie podlegać osoba zgłaszająca, która w czasie popełnienia przestępstwa była np. w stanie nietrzeźwości, po użyciu alkoholu, pod wpływem środka odurzającego, substancji psychotropowej. Zamiast wojewódzkich komisji ds. spraw orzekania o zdarzeniach medycznych ustawa przewiduje wdrożenie dwuinstancyjnego pozasądowego systemu rekompensaty szkód z tytułu zdarzeń medycznych, obsługiwanego przez Rzecznika Praw Pacjenta. Rekompensaty za szkody związane z opieką zdrowotną ma zapewniać pacjentom, powoływany ustawą, Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych.

Ustawa o systemach homologacji pojazdów oraz ich wyposażenia (projekt rządowy) dostosowuje polskie prawo do przepisów m.in. UE, jeśli chodzi o system homologacji pojazdów oraz ich wyposażenia. W ustawie zaproponowano m.in. sposób wskazania organów krajowych właściwych ds. homologacji, nowy system naliczania wysokości opłat za wydanie dokumentów homologacyjnych (zgodnie ze stawkę godzinową). Określono też zasady wyznaczania służb technicznych w celu rzetelnego i prawidłowego przeprowadzania badań na potrzeby procedur homologacyjnych, wprowadzono alternatywną możliwość uzyskania świadectwa homologacji dodatkowej instalacji gazowej.

Ustawa o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje polskie prawo do unijnej dyrektywy w sprawie elektronicznego poboru opłat drogowych. Wprowadza przepisy dotyczące terminu wdrażania nowych elektronicznych systemów poboru opłat albo dokonywania istotnych zmian w tych systemach. Zapewni to dostawcom EETS (Europejska Usługa Opłaty Elektronicznej) możliwości odpowiedniego dostosowania systemów. Uściślone zostaną obowiązki użytkowników usługi EETS, co ma zapewnić prawidłowy pobór opłat za ich przejazd. Nowela wprowadza też ramy prawne dla transgranicznej wymiany danych o naruszeniach obowiązku uiszczania opłat drogowych, co zwiększy skuteczność ich egzekucji od użytkowników dróg z innych państw UE. EETS umożliwia opłacenie przejazdu w państwach UE na podstawie tylko jednej umowy, z jednym dostawcą EETS. Nowela umożliwia również wojewodom przyśpieszenie ogłaszania inwestycji drogowych na 2024 r. w ramach Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. Nabory na 2024 r. będą mogły być ogłoszone wcześniej, tak aby jeszcze w tym roku można było zawrzeć z samorządami umowy o dofinansowanie.

Ustawa o zmianie ustawy o dozorze technicznym (projekt rządowy) umożliwia eksploatację urządzeń technicznych wojsk sojuszniczych przebywających w Polsce, podlegających dozorowi technicznemu, bez konieczności uzyskiwania decyzji szefa Wojskowego Dozoru Technicznego. Personel wojsk sojuszniczych, obsługujący i konserwujący swój sprzęt, nie będzie potrzebował – wydawanych przez polskie jednostki dozoru technicznego – zaświadczeń, które kwalifikują do obsługi i konserwacji urządzeń. Będzie się to także odnosić do sprzętu polskiego wojska, co ma pozwolić szybciej pozyskiwać i wprowadzać do eksploatacji podlegające dozorowi technicznemu urządzenia wyprodukowane w innym państwie.

Ustawa o wykonaniu Umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony, w zakresie współpracy w sprawach karnych (projekt rządowy) dotyczy ratyfikacji umowy, regulującej kwestie dopuszczalności i trybu przeprowadzania ekstradycji do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje do unijnych dyrektyw gwarancje procesowe przysługujące podejrzanym lub oskarżonym poniżej 18. roku życia. Ma zapewnić ich odpowiedni poziom dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Zastępuje w kodeksie postępowania karnego pojęcie: nieletni” określeniem: „podejrzany lub oskarżony, który nie ukończył 18 lat”. Małoletni zyskają ponadto możliwość uczestniczenia w rozprawie w towarzystwie rodziców, osoby trzeciej wskazanej przez oskarżonego lub ustanowionej przez sąd, która spełnia wymóg odpowiednich kwalifikacji do pracy z dziećmi. Jeżeli udział tych osób nie będzie możliwy, zastąpi je asystent rodzinny. Nowela wprowadza też m.in. obowiązek przeprowadzenia wywiadu środowiskowego wobec każdego oskarżonego, który w chwili popełnienia czynu nie ukończył 18 lat. Podnosi z 2 do 3 lat więzienia górną granicę kary za propagowania lub pochwalanie zachowań pedofilskich, produkcję i publiczne prezentowanie treści pornograficznych, które zawierają wytworzony lub przetworzony wizerunek małoletniego, a także za publiczne prezentowanie treści pornograficznych osobie, która sobie tego nie życzy.

Ustawa o utworzeniu Akademii Piotrkowskiej (projekt poselski) przewiduje utworzenie 1 czerwca 2023 r. z Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach w Piotrkowie Trybunalskim nowej uczelni publicznej. Przejdą do niej pracownicy, studenci i uczestnicy kształcenia podyplomowego.

Ustawa o utworzeniu Uniwersytetu Kaliskiego im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego (projekt poselski) przewiduje powstanie 1 października 2023 r. – na bazie Akademii Kaliskiej – nowej uczelni publicznej.

Ustawa o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) określa m.in. zasady emisji przez banki, biura maklerskie towarzystwa ubezpieczeniowe i reasekuracji nowej kategorii obligacji, czyli kapitałowych. W chwili upadłości instytucji finansowej będą one zaliczane do jej kapitałów własnych. W stosunku do instrumentów finansowych już obecnych na rynku będą się charakteryzować większą dochodowością. Dlatego nabywać te obligacje będą mogły wyłącznie podmioty profesjonalne, a minimalna ich wartość nominalna to 400 tys. zł. Ustawa wprowadza też kolejny instrument do wykorzystania w razie niedoborów kapitałowych w instytucjach finansowych – zasilenie przez Skarb Państwa funduszy własnych. W ustawie wprowadzono także procedurę resolution, czyli ratowania instytucji na zasadach obowiązujących wobec banków, ale w stosunku do izb rozliczeniowych. Nowela zmienia także przepisy dotyczące specjalnych stref ekonomicznych, aby umożliwić wejście kapitałowe jednego zarządzającego strefą do innego zarządzającego, co ma pozwolić na większe inwestycje.

Ustawa o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Federacyjną Republiką Brazylii w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz zapobiegania uchylaniu się i unikaniu opodatkowania oraz Protokołu do tej Umowy, podpisanych w Nowym Jorku dnia 20 września 2022 r. (projekt rządowy) dotyczy ratyfikacji umowy protokołu do niej, które mają na celu eliminowanie podwójnego opodatkowania podatkiem od dochodu oraz zapobieganie uchylaniu się od opodatkowania i unikaniu go. Ma to umożliwić dalszy rozwój dwustronnej współpracy gospodarczej pomiędzy obu krajami.