59. posiedzenie Senatu – pierwszy dzień

Izba jednomyślnie, 91 głosami, podjęła uchwałę w rocznicę agresji Rosji na Ukrainę, w której docenia żołnierskie męstwo, cywilną determinację oraz śmiałe przywództwo walczącej Ukrainy. Senatorowie bezwzględnie potępiają rosyjskie działania wojenne w Ukrainie i dokonywane w ich trakcie zbrodnie wojenne, które powinny być osądzone przez Międzynarodowy Trybunał Karny. W uchwale Senat oddaje hołd poległym żołnierzom i cywilom, w tym obywatelom Polski, łącząc się w bólu z rodzinami poległych, oraz dziękuje wszystkim wspierającym walczącą Ukrainę. Senatorowie wyrażają uznanie i szacunek dla obywateli i władz Ukrainy z prezydentem Wołodymyrem Zełeńskim za heroiczną i godną naśladowania postawę podczas działań wojennych. Tekst uchwały marszałek Senatu prof. Tomasz Grodzki wręczył ambasadorowi Ukrainy w Polsce Wasylowi Zwaryczowi, który w imieniu narodu ukraińskiego, rządu, prezydenta i parlamentu podziękował Senatowi za wsparcie i solidarność z jego krajem w obliczu rosyjskiej agresji. „Pokazujecie, jak trzeba działać nie słowem lecz czynem w sytuacji, gdy istnieje prawdziwe zagrożenie” – podkreślił. „Nigdy się nie zmęczymy w walce o wolność naszą i waszą” – zapewnił ambasador Ukrainy.

Rozpatrzone ustawy.

Ustawa o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (projekt rządowy) tworzy podstawy prawne do realizacji Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027, co umożliwi ubieganie się o środki finansowe z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Wsparcie będzie skierowane głównie do rolników, ale także do innych obszarów mieszkańców obszarów wiejskich - przedsiębiorców oraz samorządowców. Na realizację Planu Strategicznego Polska otrzymała ponad 25 mld euro. Pomoc będzie udzielana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), z wyjątkiem niektórych interwencji, w wypadku których wsparcia będą udzielać samorządy województw. Składanie wniosków o pomoc w ramach Planu Strategicznego oraz ich rozpatrywanie odbywać się będzie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ARiMR. Według autorów ustawy jej przepisy przygotowano tak, by jak najwięcej środków trafiło do rolników, którzy prowadzą małe i średnie gospodarstwa. Oprócz płatności podstawowej rolnicy mogą dostać także tzw. płatności związane, ONW (z tytułu niekorzystnych warunków gospodarowania) i inne dopłaty, np. z ekoschematów. Dzięki różnego rodzaju dopłatom 97% polskich gospodarstw będzie miało dopłaty na poziomie średniej unijnej.

Ustawa o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) dostosowuje prawo do unijnych zmian w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS), mających usprawnić powroty obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na obszarze UE do swoich krajów i odprawy graniczne. Zmiany pozwolą na identyfikowanie obywateli państw trzecich objętych decyzją nakazującą powrót, którzy ukryli się i zostali zatrzymani w innym państwie członkowskim, a w konsekwencji – pomogą zapobiegać nieuregulowanej migracji. Nowelizacja przewiduje też obowiązkowe konsultacje między państwami, jeśli obywatel państwa trzeciego ma ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową przyznaną w jednym państwie członkowskim lub może ją tam uzyskać, a inne państwo członkowskie zamierza dokonać lub już dokonało wpisu do SIS dotyczącego odmowy wjazdu i pobytu. Komendant główny Straży Granicznej uzyskał kompetencje do organizowania dobrowolnych powrotów i przeniesienia cudzoziemca do innego państwa członkowskiego UE.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (projekty rządowe i poselski) zakłada m.in. zwiększenie dostępu do lokali wyborczych dla mieszkańców małych miejscowości. Zgodnie z nowelą wójt gminy wiejskiej lub wiejsko-miejskiej ma zapewniać bezpłatny przewóz transportem publicznym, aby umożliwić wzięcie udziału w głosowaniu wyborcom ujętym w spisie wyborców w stałym obwodzie głosowania, jeżeli na obszarze danej gminy nie funkcjonuje w dniu wyborów publiczny transport zbiorowy lub jeżeli najbliższy przystanek funkcjonującego transportu zbiorowego jest w odległości ponad 1,5 km od lokalu wyborczego. Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz ten, który najpóźniej w dniu głosownia kończy 60 lat, ma prawo do bezpłatnego transportu z miejsca zamieszkania do lokalu wyborczego właściwego dla obwodu głosowania. Stały obwód głosowania ma obejmować od 200 mieszkańców (obecnie od 500) do 4 tys. mieszkańców (bez zmian), co powinno zwiększyć liczbę lokali wyborczych i ich dostępność. Nowelizacja wprowadza też zmiany dotyczące okręgowych i rejonowych komisji wyborczych. W ich skład ma wchodzić od 4 do 10 osób „mających wyższe wykształcenie prawnicze oraz dające rękojmię należytego pełnienia tej funkcji” (dotychczas sędziowie) i z urzędu, jako przewodniczący, komisarz wyborczy. Nowelizacja przewiduje ponadto, że czynności obwodowej komisji wyborczej mogą być rejestrowane przez mężów zaufania od chwili podjęcia przez komisję pierwszych czynności aż do podpisania protokołu, a więc również w czasie trwania głosowania; dotychczas było to możliwe do rozpoczęcia głosowania. Do końca następnego dnia po dniu, w którym obwodowa komisja wyborcza przekazała protokół głosowania komisji wyborczej wyższego stopnia, muszą zostać usunięte nagrania z prac komisji. Nowela wprowadza też zmiany w zasadach dopisywania się do spisu przez wyborców oddających głos za granicą. Wyborca, który chce głosować za granicą, najpóźniej w 5. dniu przed dniem wyborów będzie mógł złożyć wniosek tylko na piśmie albo przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra spraw zagranicznych lub na adres poczty elektronicznej konsula jako odwzorowanie cyfrowe wniosku opatrzonego własnoręcznym podpisem. Powstanie Centralny Rejestr Wyborców (CRW), mający służyć ustaleniu liczby wyborców, sporządzaniu spisów wyborców i osób uprawnionych do udziału w referendum oraz sprawdzaniu posiadania prawa do wybierania. Dostęp do niego będą mieć wójtowie, Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy za pośrednictwem Krajowego Biura Wyborczego, minister ds. informatyzacji, minister spraw zagranicznych i konsulowie. Aktualizacji będą dokonywać gminy w ramach zadań zleconych. Wydatki na CRW latach 2022–31 mają wynieść maksymalnie 91,72 mln zł. 

Ustawa o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) przewiduje, że turbiny wiatrowe będą mogły powstawać w odległości minimum 700 m od budynków mieszkalnych, przy spełnieniu szeregu dodatkowych warunków. Będą mogły być lokowane tylko na podstawie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP). Podstawą dla określania odległości minimalnej – pomiędzy 10-krotnością maksymalnej wysokości turbiny (reguła 10H) a 700 m dla budynków mieszkalnych – będą m.in. wyniki przeprowadzonej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) wykonywanej w ramach MPZP. Władze gminy nie będą mogły odstąpić od wykonania SOOŚ dla projektu MPZP, który uwzględnia elektrownię wiatrową. Ustawa wprowadza też minimalne odległości turbin wiatrowych od linii przesyłowych energii elektrycznej. Jednocześnie całkowicie znosi zakaz budowy budynków mieszkalnych w pobliżu istniejących turbin wiatrowych. Nowela zachowuje zasadę 10H w wypadku parków narodowych, a w wypadku rezerwatów przyrody – limit 500 m. W przypadku innych form ochrony przyrody odległość ma wynikać z decyzji środowiskowej dla konkretnej instalacji. Ustawa utrzymuje zakaz budowy wiatraków na terenach parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000. Nowe przepisy przewidują również, że inwestor zaoferuje co najmniej 10% mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej mieszkańcom gminy, którzy korzystaliby z energii elektrycznej na zasadzie prosumenta wirtualnego. Każdy mieszkaniec tej gminy będzie mógł objąć udział nie większy niż 2 kW i odbierać energię elektryczną w cenie wynikającej z kalkulacji maksymalnego kosztu budowy. Zmiana ustawy jest jednym z 37 kamieni milowych, które Polska ma zrealizować, aby spełnić wymogi wynikające z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i dostać pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) ma przyspieszyć i uprościć postępowania cywilne, szczególnie postępowania uproszczone i w sprawach gospodarczych. Przewiduje m.in., że sądy okręgowe zostaną odciążone od nadmiaru spraw poprzez podniesienie wartości przedmiotu sporu z 75 tys. zł do 100 tys. zł. Sprawami, w których wartość przedmiotu sporu będzie niższa niż 100 tys. zł, zajmą się, działające w danym okręgu, sądy rejonowe. Nowelizacja wprowadza ponadto nowe postępowanie z udziałem konsumentów, mające wzmocnić ich pozycję procesową wobec przedsiębiorców. Takie procedury będzie można zastosować nawet wtedy, gdy przedsiębiorca zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Konsument będzie mógł wytoczyć powództwo również przed sąd właściwy dla miejsca swojego zamieszkania. Nowe przepisy doprecyzowują ponadto kwestie tzw. doręczeń komorniczych, uelastyczniają przebieg posiedzeń przygotowawczych oraz sposób wydawania, uzasadniania i doręczania postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnych. Nowelizacja poszerza też katalog pism stanowiących nadużycie prawa procesowego, które będą pozostawiane w aktach sprawy bez podejmowania dalszych czynności. W ramach usprawnienia negocjacji co do ustalania wynagrodzenia biegłych sądowych nowela pozostawia sądowi swobodę decyzji w sprawach, w których wynagrodzenie biegłego nie będzie przekraczać 5 tys. zł, a jedna ze stron zgodziła się na wynagrodzenie i zapłaciła zaliczkę. Nowe przepisy przewidują ponadto obniżenie opłat komorniczych i powiązanie ich wysokości z rzeczywistymi efektami pracy komornika, aby zwiększyć dostęp wierzycieli do instytucji zabezpieczenia roszczeń pieniężnych przed wszczęciem lub w toku procesu.

Ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej (projekt rządowy) ma na celu powstanie Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), która zapewni kompleksową opiekę chorym na raka w całym kraju. Każdy pacjent – niezależnie od miejsca zamieszkania – będzie miał zapewnioną opiekę onkologiczną opartą na jednakowych standardach diagnostyczno-terapeutycznych. Etapy leczenia mają przebiegać przy współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Podmioty, które znajdą się w KSO, będą musiały wyznaczać koordynatora dla każdego pacjenta. Powstanie krajowa infolinia onkologiczna, udzielająca informacji o organizacji opieki onkologicznej w ramach KSO, w tym o możliwości uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej. W skład KSO wejdą specjalistyczne ośrodki leczenia onkologicznego (tzw. SOLO) I, II i III poziomu zapewnienia opieki onkologicznej wraz z centrami kompetencji, ośrodkami satelitarnymi i kooperacyjnymi. Mają one funkcjonować od 1 kwietnia 2024 r. Najbardziej skomplikowane świadczenia medyczne będą udzielane na poziomie wysokospecjalistycznym, złożone świadczenia medyczne na poziomie specjalistycznym, a najprostsze – podstawowym. Kwalifikacja na poszczególne poziomy opieki onkologicznej KSO będzie oparta na kryteriach, odnoszących się m.in. do liczby i kwalifikacji personelu medycznego i potencjału diagnostyczno-terapeutycznego, zapewniającego odpowiednią jakość i bezpieczeństwo udzielanych świadczeń. Podmioty lecznicze, które nie znajdą się w KSO, nie będą mogły sprawować opieki onkologicznej w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Nie będzie to jednak dotyczyło diagnostyki lub leczenia nowotworów krwi, świadczeń dla osób poniżej 18 lat i w ramach przyjęcia w trybie nagłym. Wprowadzony zostanie też obowiązek systematycznego oceniania satysfakcji pacjenta, co umożliwi korektę systemu opieki onkologicznej w sposób, który odpowiada oczekiwaniom pacjentów. Krajowy Ośrodek Monitorujący Krajową Sieć Onkologiczną będzie opracowywał i aktualizował wytyczne w sprawie postępowania diagnostyczno-leczniczego w onkologii również poprzez adaptację zagranicznych opracowań.