Wyjaśniamy przepisy dotyczące konfiskaty pojazdów

Stan prawny przed 14 marca br. 

Przepisy wprowadzające obligatoryjny przepadek pojazdu, które weszły w życie 14 marca br. zostały dodane ustawą z 7 lipca 2022 r. nowelizującą Kodeks karny i inne ustawy. 

Już przed 14 marca br. sąd mógł orzec przepadek pojazdu mechanicznego. Działo się tak np. gdy pojazd służył do popełnienia przestępstwa. Możliwy był także przepadek pojazdu, jeśli stanowił on element przedsiębiorstwa podlegającego przepadkowi. 

Stan prawny po 14 marca br. 

Obowiązujący od 14 marca br. art. 44b Kodeksu karnego wprowadził dodatkową formę przepadku, obejmującą przepadek pojazdu mechanicznego. 

Przepadek jest orzekany przez sąd, jeśli sprawca:

• spowodował katastrofę, jej bezpośrednie niebezpieczeństwo lub wypadek, a stężenie alkoholu we krwi przekraczało 1 promil;
• prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości, a stężenie alkoholu we krwi przekraczało 1,5 promila;
• prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości (stężenie alkoholu we krwi przekraczało 0,5 promila) w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, albo gdy sprawca był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo komunikacyjne popełnione w stanie nietrzeźwości.

Ponadto sąd może orzec przepadek pojazdu, jeśli sprawca:

• spowodował katastrofę, jej bezpośrednie niebezpieczeństwo lub wypadek, a stężenie alkoholu we krwi przekraczało 0,5 promila, ale nie było wyższe niż 1 promil;

Nowe przepisy będą stosowane do sprawców, którzy popełnili czyn zabroniony po 14 marca br.

W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, za które orzeka się przepadek pojazdu mechanicznego, Policja dokonuje tymczasowego zajęcia pojazdu, które może trwać maksymalnie 7 dni. Jeśli w tym czasie prokurator nie wyda postanowienia o dokonaniu zabezpieczenia, zabezpieczenie to upada. W takiej sytuacji pojazd może zostać zwrócony właścicielowi. Nie znaczy to, że w ewentualnym wyroku skazującym sąd nie będzie mógł orzec przepadku. Jednak do czasu wydania prawomocnego wyroku, właściciel korzystając z domniemania niewinności, może korzystać z pojazdu. Dokonanie zabezpieczenia jest możliwe tylko, jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że wykonanie orzeczenia będzie bez niego niemożliwe albo znacznie utrudnione. 

Przepisy z 2022 r. przewidują skomplikowaną procedurę orzekania przepadku równowartości pojazdu, jeśli nie stanowił on wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd. Wskazują też, że sąd nie powinien korzystać z opinii biegłego, istnieje jednak ryzyko, że nie będzie dysponował wystarczającymi informacjami do określenia równowartości pojazdu. Będzie więc musiał oprzeć się na opinii biegłego. Przedłuży to postępowanie i zwiększy jego koszty. 

Postępowanie z pojazdem po prawomocnym wyroku sądu 

Sąd niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku zawierającego orzeczenie o przepadku pojazdu, przesyła jego odpis lub wyciąg naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na siedzibę sądu pierwszej instancji, by wykonał orzeczenie przepadku. 

Egzekucję przepadku prowadzi naczelnik urzędu skarbowego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Naczelnik urzędu skarbowego dokonuje sprzedaży:

• w drodze licytacji publicznej;
• po cenie oszacowania podmiotom prowadzącym działalność handlową;
• przekazując do sprzedaży podmiotom prowadzącym sprzedaż komisową tego rodzaju ruchomości;
• w drodze przetargu ofert;
• z wolnej ręki. 

Projektowane zmiany 

Resort w nowych przepisach rezygnuje z obligatoryjnego przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę pod wpływem alkoholu. Sąd będzie mógł orzec przepadek pojazdu, ale nie będzie miał takiego obowiązku. Jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego z uwagi na jego zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie będzie niemożliwe lub niecelowe, albo jeżeli pojazd w czasie popełnienia przestępstwa nie stanowił wyłącznej własności sprawcy, sąd będzie mógł zamiast przepadku, orzec nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. 

Proponowane rozwiązanie wyeliminuje przepisy, które budzą zastrzeżenia konstytucyjne. Projekt został już uzgodniony wewnątrzresortowo. Obecnie skierowany został wniosek o wprowadzenie projektu dokumentu rządowego do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. 

Zgodnie z art. 4 § 1 Kodeksu karnego, jeśli w momencie popełnienia czynu i orzekania obowiązują różne stany prawne, stosuje się ustawę nową, chyba że stara byłaby względniejsza (korzystniejsza) dla sprawcy. Jeśli zatem sprawca popełni przestępstwo po 14 marca br., lecz orzekanie będzie miało miejsce już po wejściu w życie projektowanych przepisów, zostaną zastosowane nowe przepisy, dotyczące fakultatywnego, a nie obligatoryjnego przepadku pojazdu.

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości

opublikowano: 18.03.2024 / grafika: gov.pl