150. rocznica śmierci Pawła Edmunda Strzeleckiego – patrona roku 2023

Paweł Zygmunt Strzelecki urodził się w 1797 r. w Głuszynie w rodzinie szlacheckiej o tradycjach patriotycznych. Dzieciństwo spędził w Wielkopolsce, Warszawie i Krakowie. Zanim zaczął podróżować – początkowo po Europie – pracował jako nauczyciel. Osiągnąwszy stabilność finansową dzięki pracy dla Franciszka Sapiehy, przeprowadził się do Francji, a następnie do Anglii, gdzie odbył studia geologiczne.

W podróż dookoła świata wypłynął z Liverpoolu w czerwcu 1834 r. Pierwszym etapem jego wyprawy była Ameryka Północna. Po przybyciu na kontynent badał tereny dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, Kanady oraz Meksyku. Zajmował się pracami geologicznymi, mineralogicznymi i agrochemicznymi. Nad jeziorem Ontario odkrył do dziś eksploatowane złoża rud miedzi. Kolejne badania, także z zakresu meteorologii, etnografii i archeologii, prowadził w Ameryce Południowej: m.in. w Brazylii, Urugwaju i Chile.

W lipcu 1838 r. opuścił kontynent amerykański i przez Polinezję i Hawaje udał się w kierunku Nowej Zelandii i Australii, do której dotarł w kwietniu 1839 r. Po krótkim pobycie w Sydney udał się w głąb lądu. W lutym 1840 r., badając Wielkie Góry Wododziałowe, zdobył najwyższy szczyt kontynentu australijskiego. Jak później relacjonował, uderzające podobieństwo góry do krakowskiego kopca Kościuszki sprawiło, że nadał jej nazwę „Mount Kościuszko” na cześć przywódcy insurekcji z 1794 r. Odkrył także najżyźniejszy rejon rolniczy Australii, który nazwał „Gippslandem” na cześć ówczesnego gubernatora Nowej Południowej Walii. Kolejne trzy lata spędził eksplorując pokłady węgla, miedzi i złotonośnego kwarcu w Tasmanii oraz geologię dolin australijskich rzek Hunter i Karuah. Opracował szczegółową mapę geologiczną badanych ziem.

Do Europy powrócił w 1843 r., odwiedzając m.in. Timor, Bali, Kanton, Singapur, Suez, a następnie Maltę , Algier i Francję. Podróż dookoła świata zakończył w Londynie. Osiadł w Anglii, gdzie przyjął obywatelstwo brytyjskie i opublikował wyniki swoich badań. Został członkiem prestiżowych towarzystw naukowych, angażował się także w działania dobroczynne, m.in. działając na rzecz dożywiania dzieci w okresie Wielkiego Głodu w Irlandii. Królowa Wiktoria nadała mu tytuł Rycerza Komandora Orderu św. Michała i św. Jerzego, co uprawniało go do używania tytułu szlacheckiego „Sir”.

Paweł Edmund Strzelecki zmarł 6 października 1873 r. w Londynie. W 1997 r. jego prochy powróciły do Polski. Został pochowany w Poznaniu, w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu Świętego Wojciecha.

Sejm w podjętej w lipcu 2022 r. uchwale ustanowił 2023 Rokiem Pawła Edmunda Strzeleckiego.

System Informacyjny Sejmu

opublikowano: 06.10.2023