29.04.2023 12:18 | Źródło: polsa.gov.pl

Astromajówka 2023

Wiosna - to, idealna pora na obserwacje astronomiczne, a wiosenne majówkowe niebo zachęca do tego tym bardziej. Jeśli dopisze pogoda, to bezchmurne niebo ukaże nam wiele ciekawych skarbów, które gołym okiem, lornetką lub małym teleskopem można odkrywać i z pokorą zastanawiać się nad potęgą Wszechświata.

Charakterystyczne wiosenne konstelacje to przede wszystkim Lew, Panna, Korona Północna i Warkocz Bereniki. Warto zapoznać się z mitologicznym pochodzeniem tych nazw, bo same w sobie są pasjonującymi historiami, zwłaszcza dla osób z humanistycznym zacięciem. W dniu 5 maja Księżyc wejdzie w fazę pełni. Będzie wtedy przebywał na tle konstelacji Wagi. Jego intensywny blask utrudni niestety obserwację obiektów tzw. głębokiego nieba – gromad gwiazd, mgławic i galaktyk, które wymagają dużego kontrastu.

Skoro już mowa o tych ciałach niebieskich, warto spojrzeć na nie okiem Kosmicznego Teleskopu Hubble (Hubble Space Telescope, HST):

Tryplet Lwa / svs.gsfc.nasa.gov

WIDEO: ESA/Hubble; Visual design & Editing: Martin Kornmesser; Animations: Martin Kornmesser; Web Technical Support: Lars Holm Nielsen & Raquel Yumi Shida; Written by: Colleen Sharkey; Presented by: Dr Joe Liske (Dr J); Narration: Gaitee Hussain; Music: John Dyson from the CDs Darklight and Moonwind; Additional images: Robert Gendler; Directed by: Colleen Sharkey; Executive producer: Lars Lindberg Christensen; Acknowledgement: Davide De Martin;

Galaktyka Sombrero w Pannie / NASA/ESA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Gromada galaktyk w Warkoczu Bereniki / NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Wymienione obiekty są oczywiście dostrzegalne w amatorskich teleskopach, chociaż, rzecz jasna, nie w tak spektakularny sposób jak obchodzący niedawno 33-lecie wyniesienia na orbitę instrument.

W drugiej połowie nocy, po wschodniej stronie nieba, będzie widoczny już Trójkąt Letni, asteryzm złożony z najjaśniejszych gwiazd Lutni – Wega, Łabędzia – Deneb i Orła – Altair. Asteryzm ten niechybnie wskazuje niewzruszoną chronologię zmian na firmamencie, zwiastując zbliżającą się kolejną ciepłą porę roku.

Z planet Układu Słonecznego największą uwagę zwracać będzie Wenus, która wczesnym wieczorem jaśnieje mocnym blaskiem po zachodniej stronie nieba. Zbliża się obecnie do maksymalnej elongacji wschodniej, czyli maksymalnego wychylenia na naszym niebie w lewo od Słońca. Moment ten nastąpi na początku czerwca. Już w lornetce na statywie będzie widać niewielką tarczkę tej planety, co ciekawe, w fazie zbliżonej do pierwszej kwadry Księżyca. Warto pamiętać, że fazy planet wewnętrznych były jednym z dowodów na słuszność teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika, co udowodniono w epoce obserwacji teleskopowych.

Powyżej Wenus, w Bliźniętach, znajduje się niepozorny Mars, który w grudniu 2022 roku znalazł się w opozycji i świecił bardzo jasno na naszym niebie. Dziś jest daleko od tej świetności, choć w teleskopie z dużym powiększeniem ukaże charakterystyczną czerwonawą tarczkę.

W okolicy 6 maja maksimum aktywności osiągają też Eta Akwarydy, meteory promieniujące z konstelacji Wodnika. Są one pozostałością po materii z jądra komety Halleya, rozsianej wzdłuż jej orbity, którą przecina co roku Ziemia. Przy odrobinie szczęścia powinno udać się dostrzec kilka-kilkanaście śladów w ciągu godziny.

Inne ciekawe obiekty dostępne teleskopowym majówkowym obserwacjom, które przepięknie sfotografował HST, to:

Messier 13 (katalog Charlesa Messiera, pozycja 13), czyli Wielka Gromada Kulista Herkulesa / NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA); Acknowledgment: C. Bailyn (Yale University), W. Lewin (Massachusetts Institute of Technology), A. Sarajedini (University of Florida), and W. van Altena (Yale University)

Messier 57, czyli Mgławica Pierścieniowa w Lutni / NASA, ESA, and C. Robert O’Dell (Vanderbilt University)

Messier 51, czyli Galaktyka wirowa w Psach Gończych / NASA, ESA, S. Beckwith (STScI), and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Rozgwieżdżone niebo jest naszym wspólnym przyrodniczym dziedzictwem. Skłania do rozważań o rzeczach wielkich, o sensie ludzkiej wędrówki i miejscu człowieka w kosmicznej układance. Warto podczas zbliżającej się majówki wygospodarować nieco czasu na oderwanie się od przyziemnych trosk i spojrzeć w świat gwiazdozbiorów. Każdy znajdzie tam coś dla siebie.

Polska Agencja Kosmiczna

opublikowano: 28.04.2023 / grafika tytułowa: Ryc. 1. Południowe niebo o północy w dniu 3 maja 2023, źródło: Stellarium