20.04.2021 12:57 | Źródło: krakow.ipn.gov.pl /ipn.gov.pl

17 wystaw „TU rodziła się »Solidarność« rolników” – 21 kwietnia 2021 roku. W Małopolsce honor gospodarza przypadł Nowemu Targowi

21 kwietnia 2021 r. o godz. 12.00, w 40. rocznicę narodzin rolniczej „Solidarności”, Instytut Pamięci Narodowej otworzy w całej Polsce regionalne wystawy pokazujące powstawanie NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Wystawę w Milejowie na Lubelszczyźnie otworzy prezes IPN dr Jarosław Szarek, a w Nowym Targu – zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.

Ekspozycje składają się z części ogólnopolskiej oraz regionalnych. Będą prezentowane w różnych regionach Polski do 7–9 maja 2021. Wszystkie te wystawy 12 maja staną na placu Marszałka Piłsudskiego w Warszawie. W ten sposób chcemy upamiętnić 40. rocznicę rejestracji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wówczas to w Warszawie zebrało się ok. 20 tys. rolników, którzy po Mszy św. w Katedrze św. Jana złożyli wieniec przy Grobie Nieznanego Żołnierza.

To kolejna odsłona w kontekście wystaw „TU rodziła się »Solidarność«”, które od 40. rocznicy strajków lipcowo-sierpniowych 1980 przypominały o powstawaniu „Solidarności” już w ok. 90 miejscowościach całej Polski.

Więcej informacji:

o cyklu wystaw: dr Mateusz Marek (naczelnik Wydziału Projektów Edukacyjnych w Biurze Edukacji Narodowej IPN), tel. 22 581-86-74, mateusz.marek@ipn.gov.pl;
otwarcie wystawy w Milejowie: Dawid Florczak (IPN w Lublinie), kom. 600 443 047, tel. 81 536 34 72, dawid.florczak@ipn.gov.pl
otwarcie wystawy w Nowym Targu: Janusz Ślęzak (IPN w Krakowie), tel. (12) 421 19 61, kom. 881 014 904, janusz.slezak@ipn.gov.pl, Żaneta Wierzgacz (IPN w Krakowie), tel. (12) 421 19 61, kom. 666 010 614, zaneta.wierzgacz@ipn.gov.pl

Na 40-lecie narodzin niezależnego ruchu chłopskiego IPN przygotował plenerową wystawę „TU rodziła się Solidarność Rolników”. Od 21 kwietnia do 4 maja 2021 r. będzie ją można zobaczyć m.in. w Radkowicach (pow. kielecki) i Nowym Targu.

Wystawa prezentuje w ujęciu ogólnopolskim oraz regionalnym odrodzenie ruchu chłopskiego, a także przełomowe strajki rolników w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie, które otworzył drogę do późniejszej rejestracji związku. W związanym z wystawą briefingu prasowym na Rynku w Nowym Targu (21 kwietnia 2021 r., godz. 12) wezmą udział burmistrz Grzegorz Watycha, zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma i dyrektor krakowskiego oddziału Instytutu dr hab. Filip Musiał. W Radkowicach ekspozycja stanie na placu przy kościele Matki Bożej Częstochowskiej. W obu miejscach prosimy o zachowanie reżimu sanitarnego.

Jak powstawała rolnicza „Solidarność”

W chwili podpisania Porozumień Sierpniowych 1980 r. i powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w całym kraju zaczęły powstawać analogiczne do struktur pracowniczych, związki zawodowe skupiające rolników indywidualnych. Wykształciły się trzy główne nurty: NSZZ „Solidarność Wiejska”, NSZZ „Solidarność Chłopska” oraz Związek Producentów Rolnych. Tymczasem władze konsekwentnie odmawiały rolnikom prawa do rejestracji niezależnych związków. Dopiero po strajkach chłopskich w Ustrzykach Dolnych i Rzeszowie doszło do podpisania pierwszych porozumień z władzą.

Przełom nastąpił po strajku okupacyjnym w Bydgoszczy i brutalnej pacyfikacji przez ZOM protestujących na sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej działaczy "Solidarności" oraz działaczy chłopskich (19 marca 1981 r.). W obliczu strajku generalnego w całej Polsce – komuniści ustąpili. 12 maja 1981 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

Chłopski opór przeciwko komunistycznym rządom miał w Polsce długą tradycję. Początkowo polegał na poparciu dla Polskiego Stronnictwa Ludowego (1945-1947) i sprzeciwie wobec kolektywizacji. PRL była jedynym państwem w sowieckim bloku, w którym nie udało się jej przeprowadzić. Opór wsi potęgowało wspieranie przez komunistyczne rządy niewydolnej własności państwowej i „spółdzielczej” na wsi, a także liczne absurdy gospodarcze i administracyjne, które uderzały w interesy rolników, w rękach których pozostawało 80 proc. ziemi. Niezadowolenie wsi powiększył jeszcze kryzys gospodarczy drugiej połowy lat 70. XX wieku.

W takiej atmosferze rodziły się pierwsze inicjatywy opozycyjne na wsi. Powstał m.in. Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników. W grudniu 1980 r. rolnicy z Bieszczad rozpoczęli strajk okupacyjny w Ustrzykach Dolnych. Domagali się m.in. rejestracji NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska” oraz spełnienia lokalnych postulatów. Mimo pacyfikacji przez milicję był on kontynuowany wspólnie z protestującymi w Rzeszowie.

Chłopskie postulaty obejmowały całokształt życia na wsi, m.in. swobodę gospodarki ziemią, odsunięcie PZPR i ZSL od wpływu na decyzje administracyjne, naukę religii i wolność praktyk religijnych, nieutrudnianie budowy świątyń, a także odkłamanie historii.

Poparcia rolniczemu strajkowi udzieliła NSZZ „Solidarność” oraz Kościół. Władze zostały zmuszone do rozmów i 19 lutego 1981 r. podpisano porozumienie w Rzeszowie, a 20 lutego w Ustrzykach Dolnych. Były one dla wsi odpowiednikiem Porozumień Sierpniowych 1980 r.

Niezależny ruch ludowy na Kielecczyźnie

Działalność ruchu ludowego w woj. kieleckim była bardzo aktywna. Duże poparcie miało tu mikołajczykowskie PSL, które sprzeciwiało się komunistycznej wizji państwa. Przez kolejne lata na terenach wiejskich występowały różne przejawy oporu społecznego. Ukazywały się antyreżimowe napisy, ulotki, plakaty i odezwy. Niezależni ludowcy byli stale obserwowani przez SB.

Także wśród członków ZSL były osoby, które w latach 80. zdecydowały się poprzeć opozycję. Niejednokrotnie to one tworzyły struktury niezależnych rolniczych związków w woj. kieleckim.