91. rocznica zdobycia przez Janusza Kusocińskiego złotego medalu olimpijskiego

Legenda polskiego sportu

Janusz Kusociński „Kusy” urodził się w Warszawie 15 stycznia 1907 r. Najpierw uprawiał piłkę nożną, ale już od 1926 r. rozpoczął treningi biegowe. Trenował głównie na dystansach 800 i 1500 metrów w Robotniczym Klubie Sportowym Sarmata w Warszawie, a następnie w Klubie Sportowym „Warszawianka”, z którym był związany do 1939 r.

Już w 1928 r. został mistrzem Polski. Niejednokrotnie bił rekordy Polski na różnych dystansach, a dwa razy pobił rekord świata (19 czerwca 1932 r. na dystansie 3000 metrów i 30 czerwca 1932 r. na 4 mile). 31 lipca 1932 r. na X Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles zdobył złoty medal w biegu na 10 000 metrów z czasem 30:11,4. W międzywojennej Polsce Janusz Kusociński był jedną z największych gwiazd sportu. Jeszcze przed wywalczeniem złotego medalu w Los Angeles został wybrany laureatem „Przeglądu Sportowego” na najlepszego sportowca roku (1931 r.). W biegach na długich dystansach jego największym rywalem w Polsce był Józef Noji, zastrzelony w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz w 1943 r.

Po ukończeniu studiów w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego, trener, a także dziennikarz. Był redaktorem naczelnym „Kuriera Sportowego”.  Do wybuchu wojny 1939 r. Janusz Kusociński czynnie uprawiał sport.

Żołnierz konspiracji i mistrz olimpijski

We wrześniu 1939 r. zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego. Dołączył do kompanii karabinów maszynowych II batalionu 360 pułku piechoty i walczył w obronie Warszawy. Był dwukrotnie ranny, w tym w obronie Fortu Czerniaków. Z rozkazu generała Rómmla został odznaczony Krzyżem Walecznych za dzielność i poświęcenie na polu bitwy.

Po zakończeniu wojny obronnej Janusz Kusociński pozostał w Warszawie i pracował jako kelner w tzw. gospodzie sportowców przy ulicy Jasnej. Włączył się w działalność niepodległościową w ramach Organizacji Wojskowej „Wilki” (działał pod pseudonimem Prawdzic). W wyniku denuncjacji został aresztowany przez Gestapo 26 marca 1940 r. w bramie domu na ul. Noakowskiego. Został uwięziony najpierw w więzieniu mokotowskim na ul. Rakowieckiej w Warszawie, a następnie w siedzibie Gestapo przy Al. Szucha. W czasie przesłuchań był torturowany.

W ramach tzw. akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji, został wraz grupą innych więźniów wywieziony z Pawiaka do Palmir, a następnie rozstrzelany 21 czerwca 1940 r. W wyniku egzekucji przeprowadzanych w Palmirach w okresie od grudnia 1939 r. do lipca 1941 r. Niemcy zamordowali ponad 1700 polskich obywateli, w tym także pochodzenia żydowskiego. Dopiero po II wojnie światowej w 1946 r. odkryto w Palmirach 24 mogiły zbiorowe, w tym szczątki Janusza Kusocińskiego, rozpoznane przez siostrę w 1947 r.

12 sierpnia 2009 r. „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za osiągnięcia sportowe w dziedzinie lekkoatletyki” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

***

29 lipca 2022 r. w Centrum Olimpijskim Polskiego Komitetu Olimpijskiego im. Jana Pawła II w Warszawie zaprezentowano wystawę przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi o wybitnym polskim sportowcu Januszu Kusocińskim, zamordowanym przez Niemców w Palmirach.