SPOTKANIE PROMUJĄCE KSIĄŻKĘ „APEL PODHALAŃSKI”

7 lutego 2019 r.
godz. 17.00
Gmach Główny Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu
ul. Jagiellońska 56

Prowadzący: Leszek Zakrzewski i Grzegorz Olszewski

Promocji będzie towarzyszyła prezentacja umundurowania 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w wykonaniu grup rekonstrukcji historycznej.

Dla uczestników spotkania przewidziano bezpłatny egzemplarz książki.

Książka wydana przy wsparciu finansowym: Województwa Małopolskiego, Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu i Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Historia sławnego 1 Pułku Strzelców Podhalańskich wzbogaciła się o monumentalny leksykon żołnierzy, których jednostka ta zmobilizowała w obliczu wojny, zarówno bezpośrednio do swoich pododdziałów, jak i do innych jednostek, które miała powołać, wyposażyć i odesłać do miejsc wyznaczonych przez dowództwo w planie obrony. Były to zapomniane obecnie formacje Obrony Narodowej – bataliony „Nowy Sącz”, „Gorlice” i „Limanowa”, batalion marszowy 1 PSP, jednostki formowane dla 21 Dywizji Piechoty Górskiej, w której składzie znajdował się 1 PSP – samodzielną kompanię karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 52, kolumny taborów parokonne nr 509 i 510, park intendentury nr 502 oraz Ośrodek Zapasowy 21 DPG w Brzeżanach. Dla potrzeb Armii „Kraków” sformowano batalion asystencyjny nr 55 i dowództwo oraz I batalion 156 rezerwowego pułku piechoty. Łącznie pułk zmobilizował i wyekwipował prawie 7 tys. żołnierzy.

Wydawnictwo jest efektem ponad 20-letnich poszukiwań i gromadzenia informacji przez autora. Długo też trwały przygotowania edytorskie, zmierzające do wydania drukiem tego materiału.

Prace nad przejrzeniem, sprawdzeniem danych i uporządkowaniem tekstu prowadzili: Leszek Zakrzewski, Grzegorz Olszewski, Tomasz Podgórski i Bogdan Potoniec, zaś konsultacji specjalistycznych udzielili: Jerzy Giza i Paweł Terebka.

W wyniku podjętych prac redakcyjnych, powstała książka o objętości 720 stron, na których autor zamieścił 3407 biogramów żołnierzy, zmobilizowanych przez 1 PSP latem i jesienią 1939 r., w obliczu zagrożenia wojną. I trzeba podkreślić, że nie jest to wykaz pełny, lecz informacje o tych żołnierzach, których autorowi udało się odszukać i których nazwiska ustalić w toku prac.

Wprowadzenie do książki przybliża krótko dzieje i opis struktury 1 pułku strzelców podhalańskich i jednostek mobilizowanych przez pułk. Kapitalnym uzupełnieniem tekstu są schematy, pokazujące strukturę organizacyjną po mobilizacji dla 1 psp i batalionu Obrony Narodowej (a były formowane trzy takie bataliony), które wykonał L. Zakrzewski (zamieszczone na wewnętrznych stronach okładki).

Spójrzmy do książki, która rozpoczyna się takim oto wstępem:

-„Od chwili sprowadzenia w 1818 r. batalionu 20 galicyjskiego pułku piechoty im. księcia pruskiego Henryka (k.u.k. Infanterieregiment „Heinrich Prinz von Preußen” Nr. 20), Nowy Sącz stał się miastem garnizonowym. Uzupełnieniem były kolejne dwa bataliony utworzonego 32 c.k. pułku piechoty Obrony Krajowej (K.K. Landwehr-Infanterieregiment Neu-Sandec Nr.32), dla których w latach 1900-1902 miasto wybudowało nowe koszary przy ulicy Franciszka Józefa”.

Dalej następuje krótki zarys historii 1 PSP w naszym mieście, od utworzenia w grudniu 1918 roku, poprzez walki o granice Rzeczypospolitej w latach 1918-1920, a następnie życie pułku na stopie pokojowej – szkolenie i wychowywanie żołnierzy, stosowane uzbrojenie czy działalność słynnej orkiestry. „Podhalańskie jednostki miały swój niepowtarzalny charakter, a służbę w nich poczytano sobie za honor. Służba zasadnicza trwała 18 miesięcy, w tym czasie młodych ludzi wdrażano do wojskowej dyscypliny”.

Wstęp przybliża w skrócie wydarzenia związane z przygotowaniami do wojny 1939 r.: „Zgodnie z przydzielonymi zadaniami, 1 psp od czwartku 24 sierpnia 1939 r. prowadził mobilizację na wezwania imienne (utajnioną)”.

Zainteresowani wewnętrzną organizacją pułku zapoznają się z przedstawionym opisem struktur wchodzących w skład pułku – kompanii i plutonów specjalistycznych, batalionów strzeleckich, a także pododdziałów gospodarczych. Przeczytać można również o uzbrojeniu i umundurowaniu.

A po krótkim wstępie, zasadniczą część pracy stanowi słownik biograficzny, w którym znajdujemy biogramy zmobilizowanych przez pułk mężczyzn – chociaż z małymi wyjątkami, bowiem wśród przywoływanych nazwisk pojawiają się także i panie. Autor poszukiwał personaliów żołnierzy września, drogi bojowej w wojnie obronnej, ale także i po zakończeniu działań wojennych w Polsce – na obczyźnie, tam, gdzie udało się dotrzeć do szerszych biogramów, są także i losy powojenne. Wieloletnią kwerendę przeprowadził w archiwach sądowych, kościelnych i kombatanckich, a także w zbiorach prywatnych.

Osoby mobilizowane pochodziły z okolic Nowego Sącza, ale także z rejonu Gorlic, Limanowej i z Podhala. Powoduje to, że książka staje się obowiązkowym źródłem dla poszukujących informacji biograficznych do dziejów poszczególnych miejscowościach Sądecczyzny.

Grzegorz Olszewski

http://muzeum.sacz.pl