03.09.2018 16:10 | Źródło: Biblioteka Miejska w Makowie Podhalańskim

Wystawa "Po dwóch stronach Babiej Góry"

3 września br. o godz. 16.30 w Domu Kultury w Makowie Podhalańskim otwarta zostanie wystawa „Po dwóch stronach Babiej Góry. Dziedzictwo przyrodniczo - kulturowe” przygotowana przez Wydział Promocji, Kultury, Sportu i Funduszy Starostwa Powiatowego w Suchej Beskidzkiej w ramach projektu dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z Programu Współpracy Transgranicznej INTERREG VA Polska – Słowacja 2014 – 2020.

Prezentowane na wystawie fotografie i opisy odnoszą się do tej części podbabiogórskiego obszaru, który po słowackiej stronie zajmuje Oravska Polhora, a po polskiej powiat suski – Podbabiogórze (partnerzy w tym projekcie). Wystawę oglądać można w dniach 03.09 – 13.09.2018 r. Mobilna wystawa ze Stryszawy powędrowała w sierpniu ze Stryszawy na Słowację, gdzie była eksponowana w Namestovie i Oravskiej Polhorze, a następnie wróciła do nas. Pod koniec września i w październiku będzie ja można podziwiać także w trzech innych miejscowościach: Jordanowie, Zawoi i Suchej Beskidzkiej.

Transgraniczny region, któremu poświęcona jest wystawa to obszar bardzo bogaty i zróżnicowany przyrodniczo, a jego naturalne bogactwo stanowią lasy i w znacznej mierze decydują o jego bioróżnorodności. Znajduje się tu też kilka obszarów chronionych o szczególnych wartościach przyrodniczych. Najwyższą formą ochrony objęty został obszar, na którym w 1954 r. utworzony został Babiogórski Park Narodowy. Jest on jednocześnie od 1976 r. włączony do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery UNESCO.

Południowe, słowackie zbocza masywu Babiej Góry wchodzą w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Horná Orava (CHKO), który powstał w 1979 r. Warto jednak podkreślić, że jego część, obejmująca państwowy rezerwat przyrody Babia Góra, została uznany za obszar chroniony już w roku 1926 i należy do najstarszych rezerwatów przyrody na Słowacji.

W Oravskiej Polhorze znajdują się trzy cenne torfowiska zaliczane do strefy ochronnej A o najwyższym 5 stopniu ochrony. Po polskiej stronie, na Podbabiogórzu, znajdują się też dwa, graniczące ze sobą, rezerwaty przyrody, położone w najwyższych partiach masywu Policy (1369 m n.p.m.). Są to: „Rezerwat na Policy im. prof. Zenona Klemensiewicza” (na terenie gminy Zawoja) oraz rezerwat „Na Policy” (na terenie gminy Bystra-Sidzina). Oba rezerwaty obejmują naturalny górnoreglowy bór świerkowy wraz z ostoją chronionych gatunków zwierząt. Płn.-zach. część powiatu suskiego (szczytowe partie pasma Leskowca i Łamanej Skały wraz z ich płd. i płd.-wsch. stokami) wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Beskidu Małego, utworzonego w 1998 r. celem ochrony walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych tej grupy górskiej. Z kolei płd.-wsch. tereny powiatu suskiego stanowią część rozległego Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Po obu stronach granicy znajdują się także obszary należące do międzynarodowej, europejskiej sieci „Natura 2000”.

Dziedzictwo kulturowe tego regionu ma swój wymiar zarówno materialny jak i niematerialny. Wspólne dla obu społeczności: polskiej i słowackiej, żyjących pod Babią Górą, obok wyznawanej wiary, jest dziedzictwo kultury góralskiej, w tym wołoskiej, pasterskiej. Jej wpływ jest obecny zwłaszcza w tradycjach i folklorze.

Oravská Polhora słynie zwłaszcza z kultury dudziarskiej, która dzięki staraniom gminy została w roku 2015 wpisana na światową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Do dziś zachowały się na tym terenie dawne style i sposoby grania na dudach i skrzypcach - „Gajdošská dvojka”, która należy do najstarszych składów muzycznych na Słowacji, a także do historycznej, wyjątkowej muzyki w Europie. Kulturę dudziarską Słowacji i świata można podziwiać raz w roku, we wrześniu, podczas Międzynarodowego Festiwalu Dudziarskiego „Gajdovačka”. W Oravskiej Polhorze dużą wagę przywiązuje się też do zachowania specyficznej, miejscowej gwary góralskiej.

Po polskiej stronie, na Podbabiogórzu, pielęgnowane jest dziedzictwo zamieszkujących te tereny trzech grup etnograficznych: Górali Babiogórskich, Górali Żywieckich i Kliszczaków. Taki podział, obecnie w dużej mierze umowny, znajduje swoje odzwierciedlenie zwłaszcza w folklorze. Najbardziej widoczne są różnice w tradycyjnych strojach. Zwyczaje i obrzędy tych grup kultywowane są dzisiaj głównie przez działające w poszczególnych gminach powiatu suskiego zespoły folklorystyczne.

Na Podbabiogórzu mieszka wielu twórców ludowych, a najbardziej znanymi i rozpoznawalnymi produktami miejscowego rękodzieła są: haft makowski, stryszawska, drewniana zabawka ludowa (znane są zwłaszcza kolorowe ptaszki i koniki, ośrodek stryszawski jest najstarszym ośrodkiem zabawkarskim w Polsce, działa tu Beskidzkie Centrum Zabawki Ludowej).

Materialne pamiątki dziedzictwa kulturowego znajdziemy po obu stronach Babiej Góry. W Oravskiej Polhorze będą to na przykład zabytkowe obiekty i miejsca łączące się z historią sakralną, jak kamienny kościółek pw. Boskiego Serca Jezusowego, lub historią literatury, jak powstałe w leśniczówce na Podvrší muzeum Hviezdoslavova Hájovňa ze stałą wystawą poświęconą życiu i dziełu P.O. Hviezdoslava. W muzeum tym można również oglądać ekspozycję, której tematem jest życie Mila Urbana, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli współczesnej literatury słowackiej, pochodzącego z tego podbabiogórskiego regionu.

Wiele interesujących zabytków kultury materialnej, na czele ze wspaniałym zamkiem w Suchej Beskidzkiej (Muzeum Miejskie), zwanym "Małym Wawelem" znajduje się po polskiej stronie, w powiecie suskim. Przez Podbabiogórze przebiega m.in. także Małopolski Szlak Architektury Drewnianej, na którym można zwiedzić piękne, drewniane kościoły w Lachowicach, Łętowni i Zawoi oraz niewielkie lecz interesujące skanseny w Zawoi Markowej i Sidzinie, a także legendarną karczmę "Rzym" w Suchej Beskidzkiej. Wiedzie tędy również Szlak Maryjny (sanktuaria w Makowie Podhalańskim i Jordanowie).

Mamy nadzieję, a takie jest też przesłanie realizowanego przez powiat projektu, w ramach którego zostały również m.in. wydane publikacje, że zarówno wystawa, jak i lektura wydawnictw pozwoli lepiej poznać piękno i niezwykłość świata flory i fauny Podbabiogórza oraz jego dziedzictwo kulturowe. To ostanie pozostaje w odwiecznej więzi z dziedzictwem przyrodniczym. Razem tworzą swoiste lokalne krajobrazy kulturowe będące wypadkową działań człowieka i przyrody. Bez zachowania jednego z nich trudno będzie nam zachować to drugie.