Poszkodowany może domagać się odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie

Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Rzecznika Finansowego we wniosku z dnia 29 kwietnia 2019 r.:

„Czy poszkodowanemu, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, przysługuje na podstawie art. 444 § 1 k.c. odszkodowanie z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie?”

Zagadnienie rozstrzygnięte uchwałą ma doniosłe znaczenie społeczne, gdyż dotyczy często występujących w praktyce sytuacji, w których opieka nad osobą, która doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia była sprawowana nieodpłatnie przez osoby bliskie.

Wątpliwości Rzecznika budziła kwestia, czy poszkodowany, który nie wydatkował żadnych kwot na pokrycie kosztów takiej opieki może domagać się ich zasądzenia w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 444 § 1 k.c.

Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi twierdzącej na tak postawione pytanie. Uznał, że wyrażonej w nim wątpliwości nie można rozstrzygnąć przez proste odwołanie się do pojęcia szkody w jej klasycznym rozumieniu.

Powstanie konieczności korzystania z opieki stanowi szczególnego rodzaju uszczerbek, zwiększający potrzeby osoby doznającej uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Opieka świadczona nieodpłatnie na rzecz takiego poszkodowanego ma wymierna wartość ekonomiczną. Udzielenie jej nie ma na ceku zmniejszenia zakresu obowiązku odszkodowawczego sprawcy szkody, lecz wynika zazwyczaj z braku środków na pokrycie związanych z nią kosztów.

Trudno uznać za właściwe rozwiązanie różnicujące sytuacją prawną poszkodowanych w zależności od tego, czy korzystali z odpłatnej opieki, czy też - z powodu braku odpowiednich środków - opieki swoich bliskich, ani nie dostrzegać jego dalszych możliwych, nieakceptowalnych, konsekwencji polegających m.in. na sporządzaniu fikcyjnych umów o odpłatne sprawowanie opieki.

Spełnione świadczenie opiekuńcze prowadzi do wyrównania uszczerbku polegającego na potrzebie jego zaspokojenia; stanowi ono często element procesu leczenia, a jego koszty mogą być pokrywane z sum wyłożonych na ten cel z góry.​