Wojciech Jaruzelski – pierwszy i ostatni prezydent Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

Kandydatura Jaruzelskiego została zgłoszona przez Mariana Orzechowskiego, szefa klubu poselskiego PZPR. „Generał armii Wojciech Jaruzelski – wybitny Polak, dzielny żołnierz jest człowiekiem ogromnej pracowitości, obowiązku i osobistej skromności. Jest żarliwym zwolennikiem przepojonego humanizmem demokratycznego socjalizmu” – mówił poseł Orzechowski o byłym przywódcy junty wojskowej.

Wybór Jaruzelskiego - był dla komunistów (i nie tylko) sprawą kluczową; miał gwarantować zachowanie okrągłostołowego kompromisu, wzmocnić władzę centralną oraz pomóc w integracji społeczeństwa i stabilizacji nastrojów. Protesty przeciwko tej kandydaturze wywoływały brutalną nieraz reakcję aparatu policyjnego. MSW rządził w tym czasie gen. Czesław Kiszczak, działały SB i ZOMO.

W związku z możliwością wyboru generała na najwyższy urząd w państwie Krajowa Rada Koordynacyjna Federacji Młodzieży Walczącej zapowiedziała 31 maja dniem ogólnopolskiego protestu młodzieży:

„Nie zgadzamy się, aby człowiek, który jest odpowiedzialny za wprowadzenie stanu wojennego, śmierć wielu Polaków, a także za spowodowanie katastrofalnego kryzysu gospodarczego, kandydował na prezydenta i miał nieograniczoną władzę przez 6 lat. Uważamy, że gen. Wojciech Jaruzelski nie jest osobą godną zaufania i kompetentną, aby sprawować ów urząd!”

Do najostrzejszych protestów doszło w Warszawie, gdzie Liberalno-Demokratyczna Partia „Niepodległość”, Międzyzakładowy Robotniczy Komitet Solidarności i Solidarność Walcząca już 30 czerwca zorganizowały nielegalną manifestację „Jaruzelski, musisz odejść!” W tłumie dominowała mozaika młodych radykałów z różnych środowisk opozycyjnych. „Organizacyjna afiliacja” nie miała większego znaczenia; młodych łączyła ponadśrodowiskowa nienawiść do „czerwonego” i okrągłostołowej koncyliacji. Demonstranci żądali wycofania się Jaruzelskiego z życia publicznego. Ostatecznie kandydatura Jaruzelskiego stała się faktem dokonanym i demonstranci nie mieli żadnego wpływu na przebieg sytuacji.

Wojciech Jaruzelski, obejmując urząd prezydenta PRL, popierał wszystkie działania reformatorskie rządu Tadeusza Mazowieckiego, włącznie z pakietem ustaw ekonomicznych będących faktycznym demontażem „realnego socjalizmu”. Niemal zupełnie odcinał się od swojej dawnej partii. Wziął jednak symboliczny udział w ostatnim zjeździe PZPR w styczniu 1990 r. Gościł zarówno na posiedzeniach przywódców Układu Warszawskiego i RWPG, jak i na szczycie ekonomicznym w Davos. 13 kwietnia 1990 r. podczas oficjalnej wizyty w Związku Sowieckim otrzymał od Michaiła Gorbaczowa kopie dokumentów dotyczących zbrodni katyńskiej z 1940 r.

Wiosną 1990 r. pojawiły się pierwsze głosy domagające się „przyspieszenia” przemian, w tym m.in. ustąpienia Jaruzelskiego.

18 września 1990 r., po spotkaniu z udziałem Jaruzelskiego, Wałęsy i Mazowieckiego zorganizowanym w Domu Arcybiskupów Warszawskich, generał ogłosił, że ustąpi ze stanowiska (w tym momencie, po zmianie nazwy państwa, już jako pierwszy prezydent RP). Uzgodniono również projekt zmian w konstytucji dopuszczających wybór pierwszego obywatela w głosowaniu powszechnym.

Następnego dnia tj. 19 września 1990 r. przesłał do marszałka Sejmu - Mikołaja Kozakiewicza projekt ustawy konstytucyjnej skracający jego kadencję oraz wprowadzający do porządku konstytucyjnego wybory powszechne prezydenta RP. W konsekwencji z chwilą objęcia urzędu przez nowo wybranego prezydenta elekta Lecha Wałęsy - 22 grudnia 1990 r. na mocy art. 2 Ustawy z dnia 27 września 1990 o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wygasła kadencja prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego.

W dniach 13–14 grudnia 2021 r. w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia”, przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa  pt. „Obrachunek z dekadą Jaruzelskiego, czyli jak dziś oceniamy ostatnie lata PRL (1981–1989). Przyczynek do bilansu historii politycznej”, zorganizowanej przez Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie. Obrady otworzył prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki, na inauguracji obecni byli także dr hab. Karol Polejowski i dr Mateusz Szpytma  – zastępcy prezesa IPN. Referat wstępny wygłosił prof. Antoni Dudek.


W 2018 r. nakładem wyd. IPN ukazała się książka pt. „Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952-1989) autora Michała Siedziako. Książka stanowi wielopłaszczyznową analizę kolejnych wyborów do Sejmu PRL. Autor opisuje kolejne kampanie wyborcze w PRL, społeczną percepcję peerelowskich głosowań, różnego rodzaju formy oporu oraz działania opozycji antykomunistycznej związane z wyborami. Niniejszy tytuł dostępny jest w naszych księgarniach.


W 2014 r. ukazała się również książka „Wybory i referenda w PRL” pod red. Sebastiana Ligarskiego, Michała Siedziako. Na pracę składa się blisko 40 artykułów, napisanych przez badaczy reprezentujących różne ośrodki i dyscypliny naukowe - historię, politologię i prawo. Artykuły poświęcono następującym zagadnieniom: głosowaniom w latach 1946, 1947 i 1952, wyborom w okresie rządów Władysława Gomułki, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, propagandzie wyborczej, stosunkowi Kościołów i mniejszości narodowych do wyborów, opozycji i oporowi społecznemu wyrażanemu w okresie akcji wyborczych oraz stosunkowi zagranicy do peerelowskich głosowań. Książka również jest dostępna w naszej księgarni.

INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

foto: IPNBy-15-1-2-6-1_LIGHT Trybuna honorowa - gen. armii Wojciech Jaruzelski (w centrum), po prawej - marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, w otoczeniu dostojników państwowych