Opinia na temat ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa

Darowizny pieniężne i rzeczowe jako koszt uzyskania przychodu

Zgodnie z ustawą o pomocy Ukrainie koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań́ wojennych na terytorium Ukrainy będą stanowiły koszty uzyskania przychodu (nowy art. 52zf Ustawy o PIT oraz art. 38w Ustawy o CIT).

Darowizny powinny zostać przekazane:

1. organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,
2. jednostkom samorządu terytorialnego,
3. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
4. podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.

Kosztem uzyskania przychodów będą również koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r.

Oprócz tego koszty związane z darowiznami nie będą brane pod uwagę przy ustalaniu podstawy opodatkowania podatkiem minimalnym (art. 38y Ustawy o CIT).

Brak przychodu po stronie obdarowanych podmiotów niosących pomoc oraz dla Ukraińców

Również po stronie obdarowanych pomoc będzie neutralna z perspektywy PIT oraz CIT. Art. 52zg Ustawy o PIT oraz art. 38x Ustawy o CIT przewiduje bowiem, że do przychodów nie zalicza się wartości darowizn oraz nieodpłatnych świadczeń otrzymanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r.

Zwolnienie z podatku dochodowego świadczeń pomocowych

Ustawa o pomocy Ukrainie wprowadza m.in. świadczenia dla osób udzielających zakwaterowania i wyżywienia osobom z Ukrainy uciekających przed wojną. Warunkiem jest między innymi oświadczenie składającego wniosek (uprawnionego do świadczenia) o niepobieraniu czynszu i wynagrodzenia za świadczoną pomoc.

Nowy art. 52zi Ustawy o PIT oraz art. 38z Ustawy o CIT zwalnia od podatku dochodowego powyższe świadczenie pomocowe. Oznacza to, że świadczenie otrzymane przez Polaków lub mieszkających w Polsce obywateli innych państw, którzy wsparli uchodźców nie będzie pomniejszone o podatek.

Zmiana rozporządzenia ws. stosowania obniżonych stawek VAT

Jeszcze przed uchwaleniem Ustawy o pomocy Ukrainie weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (dalej: „Rozporządzenie zmieniające”).

Rozporządzenie zmieniające wprowadziło do 0% stawkę VAT dla wszelkich nieodpłatnych dostaw towarów (art. 7 ust. 2 pkt 2 Ustawy o VAT) i świadczenia usług (art. 8 ust. 2 Ustawy o VAT) oferowanych na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych w Ukrainie. Obniżoną stawkę VAT stosuje się wyłącznie do dostaw towarów lub świadczenia usług dokonywanych na rzecz:

1. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
2. podmiotów leczniczych (np. szpitale);
3. jednostek samorządu terytorialnego.

0% stawkę VAT stosuje się pod warunkiem zawarcia pisemnej umowy między tymi podmiotami, z której ma wynikać, że dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.

Obniżona stawka VAT obowiązuje do dnia 30 czerwca 2022 r. i może być stosowana do dostawy towarów lub świadczenia usług w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 4 marca 2022 r.

W opinii ekspertów BCC

• Proponowane zmiany idą w dobrą stronę, należy zauważyć, że, zwolnienia w PIT i CIT dotyczą jedynie darowizn na rzecz określonej grupy podmiotów. O ile jednak możliwość zaliczenia w koszty podatkowe darowizn bezpośrednio przekazanych na rzecz obywateli Ukrainy mogłaby prowadzić do nadużyć, o tyle krąg podmiotów uprawnionych do przekazywania darowizn na rzecz potrzebujących dotkniętych przez wojnę, którym darowizna mogłaby być przekazana z zachowaniem prawa do ulgi, powinien być znacznie szerszy.
• Dodatkowo obniżona stawka VAT znajdzie zastosowanie tylko w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, JST i podmiotów leczniczych. W katalogu tym zabrakło zatem organizacji pożytku publicznego, zarówno fundacji jak i stowarzyszeń. Ponadto zastosowanie obniżonej stawki VAT uwarunkowane jest bowiem zawarciem pisemnej umowy między podatnikiem dokonującym dostawy lub świadczącym usługi a podmiotem, na rzecz którego świadczenia te będą się odbywały. W obecnych realiach, pomoc udzielana jest mniej lub bardziej ad hoc, a potrzeba zawierania umów regulujących tą pomoc, rodzi tylko niepotrzebne komplikacje i opóźnienia. Możliwość zawarcia umowy w innej formie wydaje się być zasadna. Ponadto, podobnie jak w podatkach dochodowych, szerszy powinien być krąg podmiotów uprawnionych do przekazania darowizny.
• Z uwagi na występujące różnice w regulacjach VAT oraz PIT i CIT, część podatników udzielających pomocy, będzie mogła skorzystać z rozwiązań przewidzianych w podatkach dochodowych, uwzględniając wydatki ponoszone na udzielaną pomoc, nie mając jednocześnie prawa do odliczenia podatku VAT ani zastosowania niższej stawki tego podatku.

Materiał przygotowany przez zespół w składzie mec. dr Radosław Bulejak, mec. Agnieszka Ławnica, mec. Bartłomiej Senderowski, mec. dr Jacek Matarewicz. 

Mirosław Kasprzak

rzecznik BCC